Приложения 1-5.

ПРИЛОЖЕНИЯ 1-5.

»» Приложение 1 (к § 26). - Стихотворение древнего поэта и герольда о значении эмблем в гербе/

»» Приложение 2 (к § 43). - [Стихи о русском (московском) гербе в книгах Герберштейна и Шрота]

»» Приложение 3 (к § 73). - [О полковых знаменах]

»» Приложение 4 (к § 91). - Incorporatio terrarum M.D. Lithuaniae Regno Poloniae cum concessione armorum Lithuanis de Regno Poloniae cum aliis certis libertatibus…

»» Приложение 5 (к § 97). - Жалованная Матвееву на графское достоинство грамота.

* * *

Приложение 1 (к § 26).

Стихотворение древнего поэта и герольда о значении эмблем в гербе:

Sieur de Fonven, si desirez d'entendre,
D'o`u que procedent tant des armes divers,
Que nous voyons parmi la France espers
De cet escrit brief le pourrez comprendre.

Des Huns, Normans et nations semblables
Sont les torreaux, ours, sangliers, loups, renards;
De ceux d'Afrique des tigres, leopards,
Griffons, lyons, et dragons expantables.

Lorsque nos rois mani`erent le sceptre
Romain, nos p`eres peindrent aux escussous
Aigles, merlettes, alerions, faucons
Et ce que d'eux en armes on peut mettre.

Mais nos ayeuls soubs Clouis Roi de France
Peindrent des fleurs comme roses et lys:
Et quintefeuilles, oeillets, pavots, soucis,
Ou bien d'un arbre quelque fruit, feuille ou branche.

Tesmoins les lys d'or, d'argent azure'es,
Gueules, vert, sable, et les fleurs de Vergy,
Loigny, l'Hermite, Seninghen et Flavy,
Les quels tenons pour anciennes ligne'es.

Et peu apr`es les croix ont pris essence,
Sautoirs et cors, bandes, pals, chefs, chevrons,
Fasses, moulettes, hermines, vairs, poissons,
Besans, tourteaux, leschiquier et l'emmanche.

Car les mainez ne se soucians mie
Porter les armes de leurs antecesseurs,
Seuls s'amusaient conserver les couleurs
Et tout le reste forgeaieut `a fantaisie.

Jusqu' `а се que се Saint personage
Louis Neufieme octroya `a son fils
Avec brisure l'escu des fleurs de Lys:
Ce qui de'puis est demeure' en usage.

* * *

Приложение 2 (к § 43).

[Стихи о русском (московском) гербе в книгах Герберштейна и Шрота]

Der Reussen Kunig und Herre gut
Bin ich von meiuer Aeltern Blut;
Kein Tittl ich durch Gelt und Bitt
Von niemand je erkauffet nitt,
Keinm Herzen ich gehorsam zwaar,
Dann Christo Gottes Sun ist waar.

В другом издании Герберштейна приложен латинский перевод этих стихов:

Russorum rex et dominus sum, jure paterni
Sanguinis: Imperii titulos a nemine, quavis
Mercatus prece vel precio; nec legibus ullis
Subditus alterius, sed Christo credulus uni,
Emendicatos aliis aspernor honores.

Мартин Шрот (Martin Schrot) в своей книге: Wappenbuch des Heiligen roеmischen Reichs und allgemeiner Cristencheit in Europa (Muenchen. 1581), представив на стр. 232 московский герб, объясняет значение всадника стихами, которых начало следующее:

Ein Grossfuerst in ganz Reussen Land,
Der Moscowiter wolbekant;
Ein grosse Hofhaltung er fuert,
Sein Macht gar hoch geschezet wird:

Er thut sich schreiben in das Feld,
Zu Ross und Fuss 448000 Mann gezelt.
Sein Land sich weit erstrecken thut
In 400 Teutsch Meilen gut.

* * *

Приложение 3 (к § 73).

[О полковых знаменах]

Сего 1727 года Ноября 13 дня по присланному Его Императорского Величества из Верховного Тайного Совета в Военную Коллегию Указу велено по доношению и по мнению Военной Коллегии как полевые, так гарнизонные и ландмилицкие полки, кои поныне состояли под именами полковников, писать по городам, по которым полки до сего времени званиями неимеются, так как в приложенном при помянутом доношении росписании изображено; а прочим полевым полкам до предбудущего определения именоваться прежними званиями, понеже в тех полках гербы на знаменах имеются знатных городов, а которых городов как у прежних, так и вновь имянованных полков гербов не было те учинить вновь Герольдмейстеру и для апробации объявить в Верховном Тайном Совете, и как апробованы будут, тогда сделать печати, которыми губернаторам и воеводам все отписки, доношения и прочия отправляемыя письма, кроме партикулярных, печатать, а в Сенат о том указ послан. И того ж Ноября 15 дня потому Его Императорского Величества указу в Военной Коллегии определено: о именовании помянутых полков по городам чинить, как оный указ повелевает и о том к командам и в подчиненные канцелярии и конторы указы посланы, а о гербах справясь велено учинить выписку.

При сем прилагается список полевых и гарнизонных полков, которые прежде назывались по именам полковников, и вновь получили названия по городам:

СПИСОК ПОЛКОВ:

* * *

Приложение 4 (к § 91).

[Публикация в первоиздании книги Лакиера содержит многочисленные опечатки; лишь немногие из них, самые очевидные, исправлены ниже. – Прим. ред. сайта].

Incorporatio terrarum Magni Ducatus Lithuaniae Regno Poloniae cum concessione armorum Lithuanis de Regno Poloniae cum aliis certis libertatibus tunc nobilitati Lithuanicae, Ruthenis exceptis, concessis de anno Domini 1400.

In nomine Domini. Amen.

Propterea nos, Alexander, alias Vitovdus de consensu Serenissi-mi Principis Domini Vladislai regis Poloniae, fratris Nostri Clarissimi, eligimus ad arma et clenodia Nobilium Regni Poloniae Terrarum Nostrarum Lithuaniae nobiles infra scriptos, quos ipsi Regni Poloniae nobiles simul cum omnibus qui ex eorum stirpe originem suam ducunt, ad fraternitatis et consanguinitatis consortia receperunt. Et primo nobiles Leliwa Moniwid Palatinum vilnensem; item Zadora Palatinum Janum Trocensem; Jastrzembiec seu Lazanki, alias Bolestii-Nagora vocatos Johannes Nemir; Trombki Ostikonem; Topory Butrym, item Labendz, alias Skrinscii Golygunt, Poraje Nicolaum Bilinum; Dambno Korewam; Odrowonz Wyschogerd, Wadwicz Petrum Mondigerd, Dria Nicolaum Tawtigerd, Habdank Joannem Gastowti, Po'lkoza Wolezkonem Kukwa, Grifones Bo'towdum; Srzeniawa Gadaldum; Pobodze Ralonem; Grzymala Joannem Rymowid`owicz; Zarenba Gyneth Konczewicz, Pierzchala Dawksza; Nowina Nicolaum Borjnar; Dzialosza Wolezkonem Redutowicz; Kopac z Gedorwoch; Rola Danjel alias Dangel; Syrokomla Jacobum Mingel; Cattus Marinus Wojsznar Wilkolewicz; Powala Georgium Sangan; item Pomian Saka (Jsak); Doliwa Naczkonem; Starza Twerbut; Dolenga Monstwid alias Mostwid; Bogoria Stanislaum Wyszygin; Janina Wojszym Danejkowicz; Bychawa (Kuchaba, Kuchawa, Paprzeza) Montowd; Swinka Andream Dowkontowicz alias Diewkantowicz alias Diewgnietowicz; Rola alias Rolda, Kolda Minimund Sesnikowicz alias Sosnikowicz; Sulima Rodiwit; item Nalencz Koczanum; Lodzia Miczud; Jelitowie Gierdud; Korczak Czuppam; Biala Wojdylonem Czuszotowicz; Wanzyk Kojczanum Swkowicz alias Sukowicz; Ciolek Joannem Ewil; Godziemba Stanislaum Butontowicz; Osmorog alias Gieralt Surgutes de Kieslynii etc. etc. Quibus quidem armis, cleinodiis et proclamationibus praedicti nobiles, Proceres et Bojari Terrarum Lithuaniae ex nunc et in antea perpetuis temporibus ubilibet gaudeant, potiantur, prout ipsi praefati nobiles regni Poloniae uti, frui consueverunt et potiri. Ut autem corroborationes et cautelae uberioris omnia praemissa accipiant firmitatem, praesentes fecimus sigillis nostris corroborari, praesentibus et consentientibas ac ratum habentibus...

Actum in oppido Hrodio circa flumen Bug in Parlamento seu congregatione Generali, die secundo Mensis Decembris sub anno Domini millesimo quadringentesimo decimo tertio.

* * *

Приложение 5 (к § 97).

[Публикация в первоиздании книги Лакиера содержит многочисленные опечатки; лишь немногие из них, самые очевидные, исправлены ниже. – Прим. ред. сайта].

Жалованная Матвееву на графское достоинство грамота.

Carolus divina favente clementia electus Romanorum Imperator semper Augustus ac rex Germaniae, Castellae, Aragoniae, Legionis, utriusque Siciliae, Hierusalimi, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae, Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Gallitiae, Majoricarum, Seviliae, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murciae, Giennis, Algarbaiae, Algesirae, Gibraltaris, Insularum Canariae et Indiarum ac terrae firmae, maris oceani, Archidux Austriae, dux Burgundiae, Brabantiae, Mediolani, Styriae, Carinthiae, Carniolae, Limburgiae, Lucemburgiae, Geldriae, Wirtembergae, superioris et inferioris Silesiae, Calabriae, Athenarum et Neopatriae, Princeps Sueviae, Cataloniae et Asturiae, Marchio sacri Romani Imperii Burgoviae, Moraviae, Superioris et inferioris Lusatiae, Comes Hapsburgi, Flandriae, Tyrolis, Terretis, Kyburgi, Goritiae et Arthesiae, Langravius Alsatiae, Marchio Oristhani, Comes Goziani, Namurci, Rossilionis et Ceritaniae, Dominus Marchiae Slavonicae, Portus Naonis, Biscaiae, Molinae, Salinarum, Tripolis et Mechliniae.

Generoso sincere nobis dilecto Andreae de Matveof Serenissimi et potentissimi Moscoviae etc Czari actuali consiliario intimo et ad aulam nostram Caesaream Ministro plenipotentiario gratiam nostram Caesaream et omne bonum.

Etsi nos pro innata nobis clementia, benignitateque summi et imortalis Dei qui caelestis liberalitatis suae thesauros in universum orbem largisime diffundit, exemplo, postquam ab ipsius divina Majestate ad Majestatem hanc humanam et sublimitatem Caesareae dignitatis vocati atque erecti sumus, hoc imprimis curae habemus, ut ad inclytum et excelsum thronum nostrum magis conspicuum reddendum ac decorandum minificentia nostra in quoscunque hominum ordines, quorum id virtus ac fides merentur amplissime extendatur, exerceaturque; convenire tamen omni nocensemus, ut diligens ac singularis habeatur ratio, quo praemia cuique et honores dignitates que pro cujusque meritis debito discrimine conferantur, ut scilicet unus ab altero quibusdam quasi gradibus distinguatur et qui clariore loco nati, nobilitatem a majoribus acceptam nobilibus et paeclaris actionibus atque virtutum studiis pro patria, pro principibus suis, pro Republica strenue laborando magis magisque illustrant, amplioris honoris et dignitatis praerogativa decorentur; ita namque debita justitiae aequitatisque ratio habetur et reliqui mortales ad honestissimum virtutis et glorias certamen pulcherrimis exemplis invitantur

Benigne itaque intelligentes Andream de Matveof in Russia natum a familia originem ducere antiquitate non minus, quam insignibus meritis servitiisque Serenissimae czareae Domui a longo tempore fidelissime praestitis apprime conspicua, nec non Majorum praeclaris facinoribas tam ample ornata, ut singula recensere longum minis foret, ne tamen tot, tantorumque laudabiliam virtutum operumque memoria plane amittatur, hic saltem de recensioribus hujus prosapiae dignitatibus et ornamentis quaedam commemoranda visa sunt, quem in finem uberem materiam suppeditat Sergius praedicti Andreae de Matveof avus, utpote qui in aula Czarea munas consiliarii et sub serenissimo et potentissimo gloriosae memoriae Czaro Michaele Theodoride legationem ad regem Persarum obiit, generisque sui splendorem per matrimonium cum quadam ex illuslri familia Rzewskich Fominich adauxit; longe vero majus stirpi suae dec as addidit Bojarus Artemon sapranominati Andreae de Matveof pater, cum comitissa ab Hamilton e regno Scotiae orta connubio junctus, operaque et obsequio serenissimis quondam et potentissimis czaris Michaeli Theodoridi avo et Alexio Michaelidi genitori nunc gloriose regnantis Serenissimi itidem et Potentissimi czari Petri Alexidis quadraginta anuos qua sago, qua toga multifariam exhibitis nulli secundus; is enim in bellis, tum regno Poloniae, tum Tartarorum Hano illatis qua suppremus exercitus praefectus (vulgo mareschallus) partes suas laudabilissime implevit, eoque etiam intuitu a praefato Serenissimo ac potenlissimo czaro Alexio Michaelide ad primariam Bojarorum dignitatem characteri consiliariorum intimorum tunc praehabitani erectus, nec non aliquos annos in aula czarea Suppremi Cancellarii, primariique ministri officio functus fuit, editis in ejus exercilio multifariis speciminibus singularis suae erga Serenissimam czaream domum fidei ac devotinis, nec non eximii in ejus commodis promovendis studii aliarumque insignium qualitatum, de quibus Puffendorfius libro primo de rebus Brandeburgicis et ablegatus Caesareus Hanibal de Bottoni in sua relatione anno millesimo sexcentesimo sepluagesimo sexto publice impressa honorificam mentionem facerunt, quemadmodum etiam litteris oratorum et ablegatorum caesareorum, qui tum in aula czarea fuere, eximiae praedicti Artemonii erga Augustissimum Imperiale solium et serenissimam nostram Domum Austriacam voluntas et officiorum praestationes magnopere praedicantur. Maximum autem incorruptae suae erga czaream Domum fidelitatis argumentum, quod serae posteritati merito exemplo sit, ea occasione praebuit, dum anno millesimo sexcentesimo octuagesimo secundo sexagesies mille rebelles ac tumultuosos milites, quos Strelci vocant, ab invasione, quam aulae czareae intentaverant, actuque jam suscepturi erant, intrepido animo eos de fidelitate ipsorum Domino debita eloquentissime monendo avertit, atque etiam in officio retinuisset, nisi alia rebellum turma eodem tempore, quo Serenissumo et potentissimo czaro nunc regnanti, et tunc duodecimum aetatis suae annum agenti de ratione ad sedandum tumultum inita referabat in czareum Palatium irrupisset, dictumque bojarum Artemonium ex manibus Domini sui ereptum ac ex dicto Palatio praecipitatum iw frusta crudelissime secuisset; ac praeterea considerantes, ejus filium Andream de Matveof vel ad majora natum vel saltem ab avita virtute nullatenus degenerem esse, siquidem ut originis suae clarilatem magis illuslraret, uxorem duxit e Domo a Boratinskih apud Russos principum gradu insignita, atque a stirpe Wladimiri inter magnos duces Russiae primi Principis Christiani propagata, et quod ad personam suam attinet, jam decimo tertio aetatis suae anno cum ultimo defuncti, tum modo Regnantis Serenissimi et Potentissimi Czari Cammerarius plures anuos fuit, deinde ad gubernatoris officium in ducatu Dwinensi nimirum in celeberrimo portu divi Archangeli promotus, ubi trium annorum spatio prudentissima sua administratione de Aula Czarea optime meritus, eoque nomine a serenissimo czaro ad diguitatem Ministri status suique actualis consiliarii intimi elatus fuit, postea anno videlicet 1699 successive legationes obiit aulis regiis Gallica et Anglica, nec non ad generales uniti Belgii ordines, munerisque sui partes, quemadmodum passim notum est et ex illarum potentiorum litteris recredentialibus abunde constat, in arduis admodum negotiis, difficillimoque rerum statu omnium approbatione implevit; tandem ad aulam nostram cousque, donec impositum sibi oratoris characterem apud serenissimum Poloniae regem et Rem publicam assumeret, qua minister Plenipotentiarius missus anno et octo mensibus, quibus bic substitit, in tractatione negotiorum non solum singularem animi moderationem ac integritatem, verum etiam ardentissimum conservandae inter Nos et Serenissimum ac potentissimum Czarum verae amicitiae zelum testatus est, ac jam antea quoque in Aulis exteris cum Ministris nostris circa omnia, quae ad bonum publicum pertinere visa sunt, consilium operamque suam tam probe contulit, ut de ejus praeclaro erga nos, Sacrum Romanum Imperium et Serenissimam Domum nostram observantis et addicti animi studio nullum nobis dubium superesse possit, eaque omnia accurate perpendentes faciendum nobis putavimus, ut Eundem insigniori aliqua gratiae nostrae caesareae tessera quae sibi, posterisque suis perpetuo honori sit ornandum clementer susciperemus.

Ac proinde motu proprio, ex certa nostra scientia animo bene deliberato, ac sano accedente consilio, deque caesareae auctoritatis summae potestatis Imperialis plenitudine Andream de Matveof, omnesque et singulos liberos, haeredes, posteros ac descendentes suos legitimos utriusque sexus natos et aeterna serie nascituros veros nostros et sacri Romani Imperii Regnorum atque Dominiorum nostrorum haerediorum comites et comitissas creavimus, fecimus et nominavimus, tituloque, honore, et dignitate Comitatis Imperialis auximus et insignivimus, sicuti vigore praesentium creamus, facimus, nominamus, augemus et insignimus.

Volontes praesentique edicto nostro Caesareo perpetuo valituro firmiter et exprese decernentes, quod praedictus Andreas de Matveof, omnesque liberi, haeredes, posteri et descendentes sui legitime utriusque sexus in infinitum, titulum, nomen et dignitatem comitum Sacri Romani Imperii, Regnorumque et Dominiorum nostrorum haereditariorum perpetuis deinceps temporibus habere, obtinere et deferre, eaque tam in litteris, quam nuncupatione verbali in rebus spiritualibus et temporalibus, ecclesiasticis et prophanis honorari, appellari et reputari, ac deinceps omnibus et singulis honoribus, ornamentis, dignitatibus, gratiis, libertatibus, privilegiis, indultis, consuetudinibus, praeminentiis, praerogativis, libere et citra cajuslibet impedimentum uti, frui, potiri atque gaudere possint et debeant, qaibas caeteri nostri, et sacri Imperii Regnorum que et provinciarum nostrorum haereditariarum comites utuntur, fruuntur, potiuntur et gaudent, consuetudine, vel de jure, non obstantibus quibuscunque in contrarium facientibus, etiamsi talia forent, de quibus in praesentibus specialis et expressa, mentio fieri deberet, quibus per praesentes scienter et auctoritate nostra Caesarea derogamus et sufficienter derogatam esse volumus.

Insuper ut peculiarem erga supra dictum Andream de Matveof nostrum et sacri Romani Imperii comitem animi nostri Caesarei inclinationem externo quoque signo, velut immortali mnemosyno et praesens et ventura aetas distinguat, antiqua familiae suae arma sive insignia gentilicia benigne laudavimus in hunc qui sequitur modum perpetuo posthac habenda, gestanda et deferenda.

Scutum videlicet quadripartitum erectum, cujus prima et extrema areola viridis, sustinens leonem argenteum, auro coronatum, cruentatum gladium, capulo et manubio aureis falculo dextero tenentem, lingua rubea orehiante exerta, caudaque sinuatim supra tergum projecta; secunda areola itidem viridis aureum cantherium exhibons; tertia autem rubea, in qua telum argenteum cuspide sursum directa, cui decussatim alligatae sunt binae ejusdem metalli sagittae, cuspidibus pariter sursum directis. Scutum insitum caeruleum, ursum coronatum, errectum, nativi coloris ad saltum dispositum, atque vexillum rubeum, aurea pedata crucicula insignitum, et manubio argenteo laevo gestans humero, continens; scuto imposita corona comitibus propria, telamones utrinque bini tigrides, duplex demum lemma - «Laboribus meritis: virtute ac sanguine». Prout haec omnia artificiosa pictoris manu in medio hujus diplomatis accuratius expressa sunt.

Et ut praeterea saepe dictus Andreas Sacri Romani Imperii comes de Matveof uberiori Caesareae nostrae beneficentiae ac gratiae fructu gaudeat, hoc velut auctorium adjicimus, ut eidem, universaeque proli atque posteritati suae legitimae unius alteriusque sexus in infinitum comitibus et comitissis benigne faventes concedimus, atque largimur; ut deinceps a Nobis, nostrisque in Sacro Romano Imperio successoribus Romanorum Imperatoribus ac regibus illustri et magnifici, germanico idiomate Hoch-und-Wohlgeborn perpetuo praedicentur, ac ipsis ex omnibus nostris, nostrorumque in Sacro Romano Imperio successorum, ac Nobis et augustae Domui Nostrae Austricae subjectorum Regnorum, Provinciarum ac Ditionum Cancellariis, quotiescunque sive viva voce sive scripte compellandi aut alias aliqua illorum mentio facienda erit, titulus, nomenclatio, praedicatum ac dignationis vocabulum illustris et Magnifici germanice Hoch-und-Wohlgeborn futuris deinceps temporibus detur, tribuatur, inscribaturque, prout in hunc ipsum benignae mentio ac voluntatis nostrae Caesareae effectum, id dictis nostris cancellariis per Caesarea decreta stride mandabimus et injungimus.

Quapropter universis et singulis Electoribus, aliisque sacri Imperii Principibus ecclesiasticis et saecularibus, archiepiscopis, episcopis, ducibus, Marchionibus, comitibus, Baronibus, militibus, nobilibus, clientibus, capitaneis, Vicedominis, praefectis, castellanis, locumtenentibus, officialibus, Heroaldis et caduceatoribus, burgimagistris, consulibus, civibus et generaliter omnibus et singulis nostris ac sacri Romani Imperii, Regnorumque et dominiorum nostrorum haereditariorum subditis ac fidelibus dilectis cujuscunque dignitatis, gradus, ordinis et conditionis existant, serio mandamus atque praecipimus, reliquos vero Nobis non subjectos pro status, gradus et dignitatis conditione fraterne benigneve hortamur et requirimus, ut saepe nominatum Andream Sacri Romani Imperii comitem de Matveof, ejusdemque liberos, haeredes et posteros legitimos utriusque sexus in infinitum in dicto comitum imperii statu, ordine et dignitate permanere, omnibusque et singulis praememoratis privillegiis, indultis, immunitatibus, libertatibus, juribus, consuetudinibus, honoribus, dignitatibus, praerogativis, exemptionibus, gratiis et favoribus illis in hoc nostro Diplomate concessis libere, quiete et absque ullo impedimento uti, frui gaudere et potiri sinant, adeoque ipsos in omnibus et singulis defendant, conservent et manuteneant, et alios, ne quid in contrarium attendent vel moliantur, pro viribus probibeant et impediant, in quantum indignationem nostram et Sacri Imperii gravissimam et poenam centum marcarum auri puri pro dimidia Fisco seu aerario nostro Imperiali et pro reliqua parte injuriam passo seu passis toties, quoties contra hanc nostrae creationis, concessionis, liberalitatis et gratiae paginam factum fuerit irremissibiliter solvendam incurrere noluerint. Et caeteri Nobis et Romano Imperio non subjecti facturi sunt in eo rem Nobis gratam, fraterno amoris affectu, caesareave nostra benevolentia et gratia per occasiones agnoscendam et repetendam. Harum testimonio litterarum manu nostra subscriptarum et sigilli nostri Caesarei appensione munitarum, quae dabantur in civitate nostra Viennae die prima mensis Octobris Anno Domini millesimo septingesimo decimo quarto, Regnorum nostrorum Romani quarto, Hispaniorum duodecimo, Hungarici et Bohgemici vero parinter quarto.

На подлинном подпись: Carolus.